In het leven komen we vaak momenten tegen die ons dwingen stil te staan en te reflecteren. Voor velen kan zo’n moment een keerpunt zijn, zoals het verlies van een baan of het ervaren van een burn-out. In een interview met Diana van Bewustzijnenzo Magazine onder de titel “Soms is stilstaan de beste stap vooruit“, deel ik mijn persoonlijke reis van de afgelopen tien jaar, waarin ik heb geleerd dat stilstaan soms de beste stap vooruit is. Dit gesprek biedt niet alleen inzicht in mijn ervaringen, maar ook in de waarde van rouwverwerking en de zoektocht naar levensdoelen. Hieronder volgt het volledige interview:
Interview door Diana van Bewustzijnenzo Magazine
Je vertelde me dat het recent 10 jaar is geleden dat je je baan als woonbegeleidster voor mensen met een verstandelijke beperking bent verloren en dat dit voor jou een belangrijk punt is om bij stil te staan.
Klopt, 17 december jongstleden was het tien jaar geleden dat ik burn-out ben geraakt en vervolgens mijn baan ben verloren. Mijn behoefte om daarbij stil te gaan staan heeft te maken met het kunnen zien waar ik vandaan kom en waar ik nu sta.
Als je zo terugkijkt, wat is dan je conclusie?
Dat het een lange weg is geweest met diepe donkere dalen. Dat het een klus was om me telkens opnieuw door de rouwprocessen heen te werken waarbij het einde soms niet in zicht lijkt te komen. En dat de grootste kunst was om trouw te blijven aan dat wat ik van binnen voelde, maar nog niet kon laten zien.
Welk woord komt als eerste bij je binnen als je zo terugkijkt op die processen?
Dankbaarheid. Ik wist wel dat ik me door die processen heen moest worstelen en ook dat ik het veelal alleen moest doen, ik wist alleen niet hoe ik het moest doen. Dat ik daarin mijn weg heb gezocht en ook heb gevonden, daar kan ik enkel enorm dankbaar voor zijn.
Sta je nu anders in het leven dan tien jaar geleden?
Jazeker, ik leef nu veel meer vanuit mijn kern. Met de kern bedoel ik dat ik nu beter kan voelen wat wel of niet bij me past en me daartoe ook kan verhouden. Zie het als, beter de regie voeren over eigen leven. Wat ik in de afgelopen jaren onder andere door middel van het lezen van boeken, gesprekken met mensen en de opleidingen die ik heb gedaan heb geleerd is dat rouw verweven wil worden, terwijl ik voorheen dacht dat het verwerkt moest worden. Dat was zo’n eyeopener. Hierbij dacht ik, als ik maar hard genoeg werk, dan vergeet ik het verleden, laat ik het gebeuren achter me en ontstaat er wel een nieuwe baan. Inmiddels weet ik dat dat een misvatting was. Ingrijpende gebeurtenissen dienen verwerkt te worden en langzaamaan een draagbaar plekje in je leven te krijgen. Ingrijpende gebeurtenissen zijn een onderdeel van ons leven en maken ons wie we nu zijn. Het is dus belangrijk een manier te vinden, zodat je met de gebeurtenis om kan gaan. Er ontstaat als het ware een nieuw levenspad.
In 2003, nadat we drie dierbaren in vier maanden tijd hadden verloren, heb ik een lezing van Marieke de Bruijn bijgewoond. Zij vertelde over rouwen, over emoties en wat de functie daarvan is. Daarin voelde ik me zo thuiskomen dat ik gelijk dacht, als ik ooit iets ergs mee maak dan kan zij me handvatten aanbieden om de draad van mijn leven weer op te pakken. Het gebeuren in 2011 rondom mijn burn-out en het verlies van mijn baan maakte deze gedachte weer wakker. De verslagenheid was destijds te groot om daar meteen in te stappen. Maar in 2013 heb ik mijn eerste werkweek bij Marieke gevolgd waardoor ik langzaam aan weer koers kon gaan varen.
Hoe zie jij rouwen?
Rouwen is meer dan huilen bij het verlies van een dierbare. Voorheen wist ik ook niet beter, maar ik heb geleerd dat rouwen zoveel meer is.
Je kunt om zoveel meer dingen rouwen dan enkel bij het verlies van een dierbare. Rouwen om baanverlies, verlies van gezondheid of een verbroken relatie, maar ook traumatische gebeurtenissen vragen om rouw. Verder is het verlies van verlangens zoals dromen die je hebt moeten laten varen een veelal onderbelichte verlieservaring.
Pas nadat ik zelf had ervaren dat nieuw verlies in haakte op oud verlies heb ik leren zien dat rouwen een bedoeling heeft. De bedoeling om, veelal levens veranderende gebeurtenissen, te integreren in je leven.
Rouwen vraagt ons om stil te gaan staan om vervolgens de draad weer op te kunnen pakken. Maar ook om de vele gevoelens die gepaard gaan met deze transformerende processen te kunnen ervaren en te leren begrijpen. Zo heeft het bij mij heel lang geduurd alvorens ik kon zien dat er verdriet zat onder mijn boosheid.
Ben je al waar je graag wil zijn?
Nee hoor en juist daarom wil ik ook nu zo graag dit interview met je. Hiermee hoop ik ook andere mensen te inspireren. Niet alles hoeft perfect te zijn alvorens je stapjes naar buiten zet, heel veel mooie ideeën zien nooit het levenslicht omdat het nooit goed genoeg of voldoende uitgewerkt is.
Ik geloof er in dat door juist ook de stapjes te laten zien die tussen het ontstaan en de uitwerking liggen er veel meer verbinding ontstaat tussen mensen onderling.
Een van de mooiste dingen die ik heb geleerd van de bijzondere mensen waarvoor ik 30 jaar heb gewerkt is: dat de kracht niet zit in de perfectie maar juist in de imperfectie. Ik zeg weleens dat de mensen waar ik het meeste van heb geleerd, mensen met een verstandelijke beperking zijn.
Zij verstaan de kunst van het ZIJN, enkel omdat ze niet anders kunnen. Op durven staan, en trots durven zijn, ook al is het plaatje nog niet compleet, daarin leven zij ons voor. Iets waarvan wij nog veel kunnen leren.
Je bent nu aan het opstarten als rouw en verliesconsulent/ levensdoelcoach?
Precies. Door dit zo te benoemen blijf ik trouw aan het proces in mezelf, zie ik de stappen die ik al gezet heb, maar blijf ik ook open staan voor groei en ontwikkeling. Dit gaat hand in hand gaat met het opstarten van mijn werk.
Waarom heb je gekozen voor rouw en verliesconsulent en levensdoelcoach?
Dit is wat zich aandiende tijdens mijn processen.
Waar rouw en verlies de diepte in gaat daar biedt coaching gericht op jouw levensdoel, je zicht en handvatten voor de toekomst. Beide zijn intensieve, maar bovenal ook creatieve processen.
Middels diverse werkvormen, waaronder opstellingen, brengen we zicht op jouw leven. Tijdens het samen werken ontvouwt zich het pad dat je mag bewandelen.
Heb je tijdens de tocht door het Land van Rouw, zoals je die zo mooi benoemd, begrip ervaren uit je omgeving?
Vaak niet, inmiddels weet ik dat kon ook niet. Daarin heb ik geen onwil ervaren, maar veel meer onmacht. De vele goede bedoelingen ten spijt, helaas kon ik ze vaak niet oppakken, omdat ik van binnen voelde dat ze niet bij mij paste.
Daar trouw aan kunnen blijven, aan dat kleine vonkje van verlangen wat er nog in je leeft, dat is de kunst tijdens je tocht door het land van rouw. Rouwen is een heel ingrijpend en veelal eenzaam proces waarin je vaak jezelf niet eens begrijpt, laat staan dat de ander je kan begrijpen. Inzichtelijk maken wat er in je speelt, is mijn manier geweest om weer zicht te krijgen op mijn eigen leven, maar ook om meer in verbinding te komen met de mensen om me heen.
Wat ik graag mee wil geven aan mensen, die wellicht twijfelen om hun processen aan te gaan is ook al voel je geen begrip vanuit je omgeving laat je niet weerhouden om stappen te zetten die bij je passen. Blijf trouw aan dat wat je in zelf voelt en werk dat uit. Begrip krijg je veelal pas verder in het proces van het proces, waarin ze zien wat je hebt bereikt.
Wat is de mooiste levensles die je in de afgelopen tien jaar hebt geleerd?
Dat is bijna onmogelijk om er daar één van te kiezen, omdat het er zoveel waren. Zoals ik het zie rijgen alle levenslessen zich als kralen tot een ketting aan elkaar. Soms valt er een kraal tussen uit of krijg je een andere kleur, maar alles tezamen blijft het jouw ketting. Toch is één van de mooiste lessen geweest dat ik me ben gaan realiseren dat ik altijd zelf een keuze heb. Waarbij ik niet altijd kan kiezen wat er op mijn pad komt, maar wel hoe ik daarmee omga.
Het boek ‘De keuze’ van dr. Edith Eva Eger heeft bij deze bewustwording een enorme belangrijke bijdrage geleverd. Wat zij kon en nog steeds doet…kunnen wij ook…zicht krijgen op ons eigen pad en dat bewandelen.
Nu je zo stilstaat en terugkijkt op de afgelopen tien jaar, wat zie je als je de toekomst in kijkt?
Mijn levensdoel is, om rouw onder de aandacht te brengen, maar bovenal bespreekbaar te maken. Wat ik zelf zo heb gemist hoop ik anderen middels mijn werk aan te kunnen bieden. Graag help ik mensen die bereid zijn om naar hun eigen processen te kijken, om zo hun eigen pad weer te kunnen gaan bewandelen. Met als doel hun eigen leven mooier te maken waardoor zij kunnen genieten en geluk kunnen ervaren.